Të dhënat gjenetike konfirmojnë se shumë sëmundje i kanë rrënjët në antikitet, pasi kanë ekzistuar shumë kohë përpara se të identifikoheshin dhe të zbuloheshin trajtimet. Anomalitë e kockave dhe mostrat e ADN-së së skeleteve janë burime të forta identifikimi, të cilat na tregojnë se si disa nga sëmundjet më të vjetra në botë kanë ndikuar thelbësisht evolucionin njerëzor.
- Shokoi rrjetin me deklaratat për vrasjen e Martin Canit, procedohet adoleshenti shqiptar me banim në SHBA
- Aksident në rrugën Petovë- Libofshë, një i plagosur
- GJKKO sekuestron dy vila në emër të Monika Kryemadhit dhe nënës së saj te ‘Kodra e Diellit’
- Sonila Meço tregon dramat e rinisë: Një shoqe e çuan për prostitucion, një tjetër ma përdhunuan sa zbriti nga autobusi
- Subashi: Sezoni i vjeljes së ullirit niset mbarë në Cakran (Video)
Tuberkulozi – Një nga sëmundjet më vdekjeprurëse të njohura në botë, hulumtimet sugjerojnë se tuberkulozi (TB) ishte i pranishëm në mesin e njerëzve paleolitikë në Afrikë 70,000 vjet më parë. Ndërsa njerëzit migruan nëpër botë, sëmundja u përhap. Në kohën kur bakteri që shkakton TB, Mycobacterium tuberculosis , u zbulua nga mjeku gjerman Robert Koch në 1882, ai vriste një në çdo shtatë njerëz në SHBA dhe Evropë. Megjithëse sot është i shërueshëm, TB-ja ende vret njerëz.
Malaria – Në një studim të vitit 2024 në revistën Nature, studiuesit panë materialin gjenetik nga mbetjet e lashta njerëzore nga 16 vende. Ata gjetën malarinë në ekzemplarë që ishin mbi 5500 vjet të vjetra. E bartur nga mushkonja femër Anopheles , studiuesit besojnë se sëmundja mund të jetë edhe më e vjetër se sa mendohej fillimisht.
Kolera – Mjekët e lashtë grekë Hipokrati dhe Galeni besohet se i janë referuar një sëmundjeje që mund të ketë qenë kolera rreth vitit 400 p.e.s. Ka pasur gjithashtu sugjerime të shumta se një sëmundje e ngjashme me kolerën ka qenë e njohur në fushat e lumit Gange që nga lashtësia. Megjithatë, pandemia e parë e njohur e kolerës filloi në 1817 kur sëmundja u përhap nga India në vendet e tjera të Azisë.
Lebrosa – Megjithëse ka një sërë referencash të njohura për lebrën në Bibël, dëshmia më e hershme është një skelet në Indi që daton 4000 vjet më parë. Një studim i vitit 2009 tregon dëshmitë më të hershme arkeologjike të infeksionit njerëzor me lebër në botë dhe dëshminë e parë të sëmundjes në Indinë parahistorike.
Lia – Një sëmundje ngjitëse e shkaktuar nga virusi variola, provat gjenetike sugjerojnë se virusi i lisë u shfaq 3000 deri në 4000 vjet më parë. Vaksina e lisë, e krijuar nga Edward Jenner në 1796 dhe ishte vaksina e parë e suksesshme që u zhvillua. Lija u shpall e zhdukur nga Organizata Botërore e Shëndetësisë në vitin 1980.
Sëmundja Lyme – Sëmundja Lyme u përshkrua për herë të parë në vitin 1975, por dëshmitë e saj shkojnë shumë prapa në epokën e bakrit, rreth 5,300 vjet më parë. Bakteri që shkakton sëmundjen e Lyme, Borrelia burgdorferi , u gjet në kockat e “Ötzi the Iceman”, mumja më e vjetër e njohur evropiane. Ötzi, i quajtur sipas Alpeve Ötzal në Itali, ku u gjet në vitin 1991, vdiq në vitin 3300 p.e.s.
Tërbimi – Regjistrimi i parë i shkruar i tërbimit është në Kodikun Mesopotamian të Eshnunna-s, rreth vitit 1930 pes. Ai dikton që pronari i një qeni që shfaq simptoma të tërbimit duhet të marrë masa parandaluese kundër kafshimeve. Mënyra më e mirë për të shmangur tërbimin sot është të mbani distancën nga kafshët e egra dhe të vaksinoni kafshët kundër sëmundjes.
/rtsh.al/
